ارائه راهکار برای کارآمدسازی شیوه‌های تأمین مالی سازمان صداوسیما

 دفتر مطالعات فرهنگ و آموزش این مرکز در گزارشی با عنوان «کارآمدسازی شیوه‌های تأمین مالی سازمان صداوسیما» عنوان کرد اساساً بخش مهمی از اصول اولیه و بنیادین رسانه‌های خدمت عمومی را متأثر از شیوه‌های تأمین مالی آن‌ها در نظر می‌گیرند. اصولی مانند استقلال، پاسخگویی، شفافیت، انصاف و حتی حرفه‌ای بودن همگی به‌نحوی مبتنی‌بر نوع تأمین مالی رسانه‌های عمومی قوت و ضعف می‌پذیرند و بعضاً خود را براساس آن تعریف می‌کنند.

سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران نیز در طول سالیان مختلف با این مسئله مواجه بوده است. تلاش سازمان صداوسیما در تأمین مالی خود به‌سبب اینکه در قانون محاسبات عمومی در حکم شرکت دولتی تلقی شده و لزوم تأمین بخشی از هزینه‌ها توسط خود این دستگاه، از دهه ۱۳۶۰، این سازمان را بر آن داشته تا شیوه‌های تأمین مالی مختلف را تجربه کند.

در بخشی از این گزارش عنوان شده که روش‌های مرسوم در تأمین مالی رسانه‌های عمومی یا دولتی در کشور‌های مختلف نسبتاً متنوع است. با در نظر گرفتن منابع فرعی تأمین مالی، می‌توان روش‌های تأمین مالی رسانه‌های عمومی یا دولتی را بیش از ۲۰ نوع دانست. روش‌های یاد شده در سه دسته فعالیت‌های دولتی، عمومی و تجاری قرار می‌گیرند، اما به‌صورت کلی‌تر و با توجه به از میان رفتن برخی منابع تأمین مالی در رادیو و تلویزیون‌های خدمت عمومی و دولتی در جهان، می‌توان هفت روش تأمین مالی بودجه‌ی دولتی، تبلیغات بازرگانی، دریافت کمک‌هزینه‌های مالی، دریافت هزینه مجوز، حق اشتراک، فروش محصولات و خدمات، درآمد از مالیات را برای این دسته از سازمان‌های رسانه‌ای در کشور‌های مختلف نظر گرفت.

طبق بررسی‌های صورت گرفته، در کنار اساسنامه سازمان صداوسیما که تلاش داشته تا حدی برخی از روش‌های تأمین مالی غیردولتی و غیر تبلیغات بازرگانی را در خود بگنجاند، مصوبات مجلس شورای اسلامی و هیئت‌دولت متکی بر اعطای بودجه و کمک‌هزینه دولتی و پس از آن تبلیغات بازرگانی هستند.

تحلیل کلی این گزارش نشان می‌دهد قوانین و اسناد حقوقی به‌صورت کلی توجه اصلی خود را به درآمد‌های غیراختصاصی سازمان صداوسیما و بودجه دولتی و تبلیغات معطوف داشته‌اند و دیگر روش‌های تأمین مالی رسانه‌های عمومی و دولتی (دست‌کم موارد قیدشده در اساسنامه سازمان صداوسیما) همچون درآمد‌های ناشی از واگذاری حق پخش و توزیع محصولات و ارائه خدمات سازمان به اشکال مختلف و درآمد‌های ناشی از فعالیت‌های تولیدی و سود مربوطه به آن‌ها ازسوی نهاد تصویب‌کننده مسکوت مانده است. بااین‌حال سازمان صداوسیما در سالیان گذشته تلاش داشته تا با ورود به دیگر روش‌های تأمین مالی به کسب درآمد بپردازد. هرچند روش‌های یادشده، به‌جز تبلیغات بازرگانی، منجر به درآمدزایی جدی برای این سازمان نشده است.