اهدای طومار زیارتی قجری به مرکز اسناد آستان قدس رضوی/سفری از مکه تا مشهد

مهدی خانی زاده کارشناس مسئول طبقه بندی و آماده سازی اسناد، با بیان اینکه تصویری از مکه تا مشهد در طومار زیارتی شیعی متعلق به دوره قاجاریه از سوی زائر هندوستانی به مرکز اسناد آستان قدس رضوی اهدا شد گفت: اندازه این طومار کاغذی حدود ۲ متر است که پشت آن با پارچه‌ای از جنس کتان پوشیده شده است.

او افزود: این طومار، سفری زیارتی را از مکه تا مشهد همراه با شعر به تصویر کشیده است و شرح زیارت زائر از اماکن زیارتی به زبان شعر در حاشیه بالای طومار آورده شده است.

کارشناس مسئول طبقه بندی و آماده سازی اسناد شاعر این اشعار را فردی به نام چاووش معرفی کرد که به نمایندگی از شخص زائر، در راه بازگشت به منزل قرائت می‌کرده است.

خانی زاده در خصوص شاخصه‌های ظاهری آن بیان کرد: این طومار از راست به چپ تنظیم شده است به طوری که ابتدا از تصاویر مسجدالحرام و اماکن اعمال حج، آغاز و سپس تصاویری از مسجد پیامبر، فدک و قبرستان بقیع در مدینه، حرم‌های امام علی (ع) و امام حسین (ع) در نجف و کربلا و امامان مدفون درکاظمین و سامراء به تصویر کشیده شده است و با تصاویر بارگاه امام رضا (ع) و مسجد گوهرشاد، به اتمام می‌رسد.

او تصریح کرد: انتهای این طومار، مجموعه‌ای از پیکره‌هایی بُراق «مرکب حضرت محمد (ص) در هنگام معراج»، شتر «حامل پرده‌های کعبه»، شیر «نشانه‌ای از حضرت علی (ع)» و دلدل «اسب ایشان» و «مهر نبوت پیامبر (ص)» ترسیم شده است.

کارشناس مسئول طبقه بندی و آماده سازی اسناد با بیان اینکه این نوع طومار‌ها اغلب برای گواهی و اثبات زیارت زائران از مکان‌های مقدس تنظیم می‌شده است، تاکید کرد: چنین اسنادی یکی از منابع مهم و ارزشمند برای بررسی تاریخ زیارت محسوب می‌شود.

خانی زاده، طومار شیعی را از منظر تاریخچه تصویربرداری از اماکن زیارتی که همراه با ذکر جزئیات بناها، در زمانی که فناوری عکس نبوده است از جایگاه و اهمیت ویژه‌ای در امر پژوهش دانست.

او افزود: در این طومار سالی آورده نشده، ولی با توجه به سبک نقاشی و مستندات تصاویر، تاریخ تنظیم آن به دوره قاجاریه باز می‌گردد.