خبر : خرم آباد، سرزمین تاریخ و طبیعت/ به دیدار شاهکار معماری جهان برویم

به زعم بسیاری از محققان زمانی شهر مهم ایلامی خایدالو (هیدالو) برجای خرم آباد قرار داشته است، ظاهراً شهر قدیمی شاپورخواست (سابرخواست) در دوره ساسانی و قرون نخستین هجری دارای مسجد جامع و بازارها و ساختمان‌های بسیاری بوده و با فاصله کمی در ساحل چپ رودخانه جای داده شده بوده است.

هنوز بقایایی از دیوارهای بزرگ و پهن که از سنگ و ملاط به سبک دوره ساسانی است از محاذی شهر کنونی تا روستای تیر بازار دیده می‌شود.

خرم آباد، سرزمین تاریخ و طبیعت

در مجموع شهری که امروزه از آن به نام خرم‌آباد نام برده می‌شود از نخستین سکونت گاه‌های مردم ایران به شمار می‌رود. آبشارهای زیبا، سراب‌ها، دریاچه کیو، پارکهای جنگلی، آبسرده، بیدهل، گلستان، رباط، زاغه، آبشار بیشه و … از جمله جاذبه‌های و منظر طبیعی این شهرستان محسوب می‌شود.

رودخانه‌های کشکان و رودخانه خرم آباد از این شهر عبور می‌کند و ارتفاعات «مخمل کوه»، «یافته»، «سفید کوه»، «هشتاد پهلو»، «کوکلا»، «تاف» و … از مهم‌ترین کوه‌های آن به شمار می‌رود.

سفر به تجلی‌گاه «خرمی» و «آبادی» /به دیدار شاهکار معماری جهان برویم

اهمیت این شهرستان علاوه بر موقعیت استراتژیک آن به عنوان پل ارتباطی شمال به جنوب به آثار تاریخی و ما قبل تاریخ موجود در این شهرستان بازمی گردد.

غارهای پیش از تاریخ «کنجی»، «یافنه»، «پاسنگر»، «گر ارجنه»، «قمری»، پل «شاپوری»، قلعه «فلک الافلاک»، آسیاب «گبری»، «گرداب سنگی»، «مناره آجری»، مقبره «بابا طاهر»، «سنگ نوشته»، پل «صفوی»، حمام «گپ» و … از جمله آثار تاریخی موجود در این شهرستان است.

قلعه فلک الافلاک، شاهکار معماری دنیا

قلعه «فلک الافلاک» بر بلندای تپه‌ای باستانی و طبیعی در مرکز شهر خرم آباد واقع شده است و دارای هشت برج و دو حیاط مستطیل شکل بوده است.

ارتفاع بلندترین دیوار این قلعه سترگ و باشکوه تا سطح تپه پنج متر و ۲۲ سانتی متر و مساحت کلی آن پنج هزار و ۳۰۰ متر مربع و پلان بنای این قلعه تاریخی به صورت هشت ضلعی نامنظم است.

ورودی قلعه «فلک الافلاک» در جبهه شمالی و در برج جنوب غربی به عرض ۱۰ متر و ۲۰ سانتی متر و ارتفاع سه متر ساخته شده و در ساخت این بنا از مصالحی چون خشت، آجر (قرمز و بزرگ)، سنگ و ملات استفاده شده است.

از جمله نکات قابل تأمل در این بنای بی نظیر وجود چاه قلعه به عمق ۴۲ متر در حیاط اول و گریزگاه اضطراری در حیاط دوم است.

زیبایی و معماری شگفت انگیز قلعه «فلک الافلاک» موجب شده که این قلعه تاریخی و باستانی لرستان از سوی بسیاری از کارشناسان به عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری دنیا لقب گیرد.

این اثر همان دژ معروف «شاپورخواست» است که در تاریخ ذکر شده است، این قلعه به لحاظ موقعیت استراتژیکی خود در قرن چهارم هجری قمری به عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل بویه در آمد و از قرن ششم هجری پس از ساخته شدن شهر جدید خرم آباد این قلعه نیز به نام خرم آباد معروف شد و احتمالاً نام «فلک الافلاک» در دوره قاجار به آن اطلاق شده است.

از بدو شکل گیری، این بنای عظیم و دیدنی تا به حال کاربری‌های سیاسی، نظامی، خزانه سلطنتی، مقر حکومتی، پادگان نظامی و زندان سیاسی داشته است و اکنون نیز به عنوان موزه باستان شناسی، مردم شناسی و آزمایشگاه مرمت اشیا و چایخانه سنتی از آن استفاده می‌شود.

این بنای کم نظیر مربوط به دوره ساسانی است و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سنگ نوشته، نمادی از فرهنگ و تمدن قوم لر

در مرکز شهر خرم آباد ضلع شرقی خیابان شریعتی و در مسیر قدیمی شهر تاریخی «شاپور خواست» به خوزستان سنگ نوشته‌ای به شکل مکعب که به صورت یکپارچه متصل به صخره‌ای طبیعی بوده است، قرار دارد.

ارتفاع متون کتبیه دار با احتساب دوپله در چهار ضلع سنگ نوشته ۳۴۴ سانتی متر است.

این کتیبه به خط کوفی و زبان فارسی دور تا دور ستون سنگی تحریر شده است که در گذشته به «برد نوشته» معروف بوده است.

کتیبه با بسم الله شروع شده و موضوع آن مربوط به حکم امیر اسفهسالار کبیر ظهیرالدین و الدوله معین الاسلام طغرل لتکین ابوسعید برسق در خصوص بخشش علفچر در چراگاه‌های شاپور خواست و ممنوعیت برخی سنت‌هایی ناپسند در عهد سلطنت ملکشاه سلجوقی به تاریخ ۵۱۳ هجری قمری است.

این یادمان فرهنگی مربوط به دوره سلجوقی بوده و به شماره ۳۹۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

حمام تاریخی «گپ»، نمونه‌ای از معماری دوران صفوی

حمام «گپ» در مرکز شهر خرم آباد و در کنار میدان گپ واقع شده و منسوب به حسین خان ساکی است.

احتمال می‌رود این بنا با بنای پل «گپ» خرم آباد هم دوره باشد که در دوره شاه سلطان حسین صفوی بنا شده است، مساحت آن قریب به ۷۹۰ متر مربع است و به نظر می‌رسد در ادوار بعدی نیز در آن تغییراتی لحاظ شده است.

تزئینات ساده گچبری در رسمی بندی‌های زیر گنبد آن وجود دارد و هیچ شواهدی دال بر وجود نقاشی و آهک بری در آن وجود ندارد.

در گذشته آب رسانی بنا از چاهی موسوم به «گور» یا «گاورو» که در قسمت «تون» قرار دارد؛ تأمین می شده و فاضلاب آن از طریق تنبوشه‌های در زیر خیابان فردوسی به رودخانه می ریخته است.

در قسمت بی نه دو ستون سنگی و در گرم خانه نیز چهار ستون سنگی وجود دارد، قوس‌های اجرا شده در بنا همگی از نوع شبدری کند است.

این بنا مربوط به دوره صفویه بوده و به شماره ۲۳۵۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

غار «یافته» خرم آباد، مکانی ارزشمند در باستان شناسی پارینه سنگی

غار «یافته» خرم آباد، مکانی ارزشمند در باستان شناسی پارینه سنگی جهان محسوب می‌شود. این غار برای اولین بار در سال ۱۹۶۵ میلادی توسط «فرانک هول» باستان شناس آمریکایی مورد کاوش قرار گرفت.

در سال ۸۴ نیز دومین دوره کاوش این غار توسط هیئت مشترک ایران و بلژیک آغاز شد، سرپرست ایرانی هیئت کاوش در اظهار نظری پیش از این عنوان کرده بود: غار «یافته» به دلیل دارا بودن بیش از دو متر رسوبات باستان شناختی اواخر عصر یخ شامل بقایای فرهنگی دوره پارینه سنگی جدید دارای اهمیت فراوانی در مطالعه فرهنگ اوایل این دوره در خاور نزدیک و اروپا است.

وی با اشاره به اینکه بقایای فرهنگی باقی مانده از انسان‌های مدرن با عنوان فرهنگ «اوریناسی» شناخته می‌شود، اظهار داشت: این فرهنگ مربوط به انسان‌هایی است که ابزارهای کارآمدی که اغلب بر روی تیغه ساخته می شده، برای شکار و سایر منظورها استفاده می‌کردند.

سرپرست بلژیکی گروه کاوش غار «یافته» نیز پیش از این عنوان کرده بود: در مطالعات انجام شده شباهت‌های فراوانی میان مصنوعات سنگی و فرهنگ «اوریناسی» اروپا وجود دارد.

«مارسل اوت» افزود: تا پیش از این کاوش‌ها، برخی از متخصصان فرهنگ «اوریناسی»، پارینه سنگی جدید را مختص اروپا و حاشیه شرقی مدیترانه می‌دانستند.

لرستان به دلیل دارا بودن شرایط مساعد آب و هوایی، محیط مناسبی برای استقرار بشر در زمان‌های پیش از تاریخ بوده است و این اهمیت باعث شده در سال ۱۹۶۵ میلادی دره خرم آباد به عنوان مرکز مطالعات پیش از تاریخی دانشگاه پل آمریکا به سرپرستی دکتر «فرانک هول» و «کنت فلانری» قرار گیرد.

آبشار «نوژیان»، محل جمع آوری گیاهان منحصر به فرد دارویی

آبشار «نوژیان» نیز در ۵۱ کیلو متری جنوب شرقی خرم آباد (بخش پاپی) واقع شده است و دارای ارتفاع ۹۵ متر و عرض تاج پنج متر است.

این آبشار یکی از زیبایی‌های طبیعت لرستان است که هر ساله، بسیاری از گردشگران و مسافران را به سوی خود جلب می‌کند.

گردشگاه جنگلی «نوژیان» بالای کوه «تاف» قرار دارد؛ در کوه «تاف» انواع گیاهان دارویی می رویند که طبیعت بکر این منطقه و همچنین وجود آبشار زیبای «نوژیان» آن را به محلی زیبا و دیدنی بدل کرده است

در طول سال و به ویژه فصل پرآبی آبشار «نوژیان» بسیاری از مردم برای تماشای این آبشار زیبا و همچنین برای جمع آوری گیاهان دارویی به این ناحیه می‌روند و اوقات فراغت خود را در آنجا سپری می‌کنند.

راه ارتباطی آبشار زیبای «نوژیان» از طریق خرم آباد به گردنه «نوژیان» است؛ جاده دسترسی به این آبشار جاده آسفالته بوده و همچنین می‌توان از طریق راه آهن و با کمی پیاده روی به دیدار این آبشار زیبا رفت.

امام زاده «زید بن علی»، زیارتگاهی در مرکز لرستان

امام زاده «زید بن علی» مربوط به سال ۴۰۴ ه. ق و بنا بر کتیبه‌ای به خط کوفی بنای اولیه آن به فرمان «بدربن حسنویه» ساخته شده است.

مقبره دارای دو گلدسته مدور آجری در دو طرف است که با کاشی‌های زیبایی که کلماتی مقدس بر آن نوشته شده مزین شده است.

بنای کنونی مقبره در سال ۱۳۰۷ ه. ق ساخته شده است، درب اصلی حرم از چوبی مخصوص و به شکل زیبایی ساخته شده و آیات و کلمات مقدس با خط نسخ و به طور برجسته بر آن نقش شده است.

بنابر متون کتیبه‌های موجود مقبره متعلق به «زیدبن علی بن حسین بن علی بن طالب» (ع) است.

«مناره آجری»، شکوه تاریخی شهر قدیمی «شاپورخواست»

مناره آجری به عنوان یک یادمان ارزشمند، بنایی است استوانه‌ای شکل در قسمت جنوبی شهر خرم آباد که به عنوان میل راهنما و جهت هدایت کاروان‌ها در کنار شهر قدیم شاپور خواست احداث شده است.

بقایای معماری سنگ و گچ با دیوارهای ضخیم در مجاورت مناره بیانگر وجود تاسیساتی نظیر کاروانسرا و مسجد و… و. گرداگرد بنا در گذشته است.

با توجه به سبک معماری بنا، احتمالاً تاریخ ساخت آن به دوره فرمانروایی دیلمیان بر می‌گردد.

بلندای این بنای تاریخی بر اثر عوامل طبیعی کاهش یافته و اکنون با احتساب پایه سنگی، ارتفاع آن به حدود ۳۰ متر می‌رسد.

قطر بنا در پایین‌ترین قسمت به ۴.۵ متر کاهش می‌یابد، فضای داخلی آن از ۹۹ پله تشکیل شده و ورودی مناره در جبهه غربی روی سطح پایه قرار گرفته است.

این بنا ارزشمند مربوط به دوره آل بویه (دیلمیان) است و به شماره ۳۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دریاچه «کیو»، نگین فیروزه‌ای رنگ شهر خرم آباد

«کیو»، در گویش لری مردمان خرم آباد به معنی کبود رنگ و آبی است و وجه تسمیه آن آب زلال و عمیق این دریاچه است که به رنگ آبی و نیلی دیده می‌شود.

این دریاچه با نمای دیدنی و زیبای خود به شهر خرم آباد جلوه خاصی داده و در کنار جاذبه‌های تاریخی فراوان در این شهر و چشمه‌های پر آب دره خرم آباد، این شهرستان را در ردیف یکی از شهرهای زیبای توریستی قرار داده است.

آب این دریاچه از چشمه گلستان تأمین می‌شود. مساحت دریاچه «کیو» هفت هکتار و عمق آن بین سه تا هفت متر است.

این دریاچه از ارزش‌های توریستی درون شهری برخوردار و دارای شهر بازی و امکانات تفریحی متنوعی است، این دریاچه علاوه بر زیبایی‌های چشم گیر، زیستگاهی مناسب برای جانوران آبزی و پرندگان بومی و مهاجر نیز است.

آمادگی لرستان برای پذیرایی از مسافران نوروزی

فرهاد زیویار استاندار لرستان از آمادگی کامل برای میزبانی از مسافران و گردشگران در استان خبر داد و اظهار داشت: زمینه برای اینکه مردم در نوروز و ماه رمضان با آرامش به امورات این ایام بپردازند فراهم است و همه دستگاه‌های خدمات‌رسان در لرستان با حداکثر توان برای خدمت‌رسانی آماده هستند.

وی افزود: آموزش‌وپرورش استان با ۱۶۵ مدرسه در مجموع با هزار و ۶۱۵ کلاس درس پذیرای مهمانان نوروزی است.

زیویار، ادامه داد: همچنین اماکن دیگری مانند مسافرخانه‌ها، هتل‌ها و مراکز اقامتی که مربوط به گردشگری هستند هم آمادگی کامل برای پذیرایی از مسافران نوروزی را دارند.

وی افزود: طبق آمارهای پلیس‌راه ۶۰ درصد تصادفات جاده‌ای در ۳۰ کیلومتری ورودی شهرها اتفاق می‌افتد و در همین رابطه کمیسیون ایمنی راه‌های استان با اجرای طرح ۶۰-۳۰ (پویش سلامت) با همکاری راهداری، پلیس‌راه، اورژانس و هلال‌احمر این طرح را در ایام نوروز اجرا خواهد کرد.

استاندار لرستان، افزود: دو دستگاه اتوبوس آمبولانس و سه بالگرد فعال در مواقع ضروری همچون، تصادفات بین جاده‌ای، انتقال بین درمانگاهی یا مناطق صعب‌العبور و ۶۰ مرکز امدادی در طرح نوروزی فعال است.

منبع: مهر