خبر: فریب نخورید! با رژیم کتوژنیک به وزن ایده‌آل نمی‌رسید

رژیم کتوژنیک یا «کتو» یک برنامه غذایی کم کربوهیدرات و غنی از چربی است که قرن‌ها برای درمان بیماری‌های خاص مورد استفاده قرار گرفته و می‌گیرد در حالی که امروز برخی از متخصصان از این رژیم برای کاهش وزن بیماران خود استفاده می‌کنند که می‌تواند مضرات زیادی برای فرد داشته باشد.

در قرن نوزدهم میلادی، رژیم کتوژنیک معمولاً برای کمک به کنترل دیابت استفاده می‌شد؛ این روش در سال ۱۹۲۰ میلادی به عنوان یک درمان موثر برای صرع در کودکانی که دارو در آن‌ها بی اثر بود، معرفی شد. رژیم کتوژنیک همچنین در محیط‌های تحت نظارت دقیق برای سرطان، دیابت، سندرم تخمدان پلی کیستیک و بیماری آلزایمر آزمایش شده و مورد استفاده قرار گرفته است.

با این حال، این رژیم غذایی به عنوان یک راهبرد بالقوه کاهش وزن به دلیل تمایل زیاد افراد به رژیم غذایی کم کربوهیدرات که در دهه ۱۹۷۰ میلادی با رژیم اتکینز – رژیم غذایی بسیار کم کربوهیدرات و پروتئین بالا – که یک موفقیت تجاری بود، شروع شد، توجه قابل توجهی را به خود جلب کرد و رژیم‌های کم کربوهیدرات را به سطح جدیدی متداول کرد.

امروزه دیگر رژیم‌های کم کربوهیدرات از جمله رژیم‌های پالئو، ساوت بیچ و دوکان همگی سرشار از پروتئین هستند، اما چربی متوسطی دارند. در مقابل، رژیم کتوژنیک دارای چربی بالا، (معمولاً بین ۷۰ تا ۸۰ درصد) و مقادیر متوسط ​​پروتئین می‌باشد.

کتون چیست و با بدن چه می‌کند؟

کتون (Ketone)، نوعی ماده شیمیایی است که هنگام تجزیه چربی‌ها در بدن توسط کبد ایجاد می‌شود؛ بدن معمولاً از کتون در زمان ناشتایی، فعالیت‌های بدنی طولانی‌مدت یا زمانی که کربوهیدرات کافی در بدن نباشد به‌عنوان انرژی استفاده می‌کند.

هنگامی که اجسام کتون در خون جمع می‌شوند، به این حالت کتوز می‌گویند. افراد سالم به طور طبیعی کتوز خفیف را در طول دوره‌های روزه داری (مثلاً خواب شبانه) و ورزش بسیار شدید تجربه می‌کنند.

طرفداران رژیم کتوژنیک بیان می‌کنند که اگر رژیم غذایی به دقت دنبال شود، سطح کتون‌ها در خون نباید به سطح مضری برسد، زیرا مغز از کتون‌ها برای سوخت استفاده می‌کند و افراد سالم معمولاً انسولین کافی برای جلوگیری از آن تولید می‌کنند. کتون‌های بیش از حد و تجمع تعداد بالای اجسام کتونی که در خون از فردی به فرد دیگر متغیر است و به عواملی مانند درصد چربی بدن و میزان متابولیسم در حالت استراحت بستگی دارد.

یک رژیم کتوژنیک “استاندارد” با نسبت خاصی از درشت مغذی‌ها (کربوهیدرات، پروتئین، چربی) وجود ندارد. رژیم کتوژنیک معمولاً مصرف کل کربوهیدرات را به کمتر از ۵۰ گرم در روز کاهش می‌دهد – کمتر از مقدار موجود در یک شیرینی ساده متوسط ​​- و می‌تواند تا ۲۰ گرم در روز باشد.

به طور کلی، رژیم کتوژنیک محبوب به طور متوسط ۷۰ تا ۸۰ درصد چربی از کل کالری روزانه، ۵ تا ۱۰ درصد کربوهیدرات و ۱۰ تا ۲۰ درصد پروتئین را پیشنهاد می‌کند. برای یک رژیم ۲۰۰۰ کالری، این به معنای حدود ۱۶۵ گرم چربی، ۴۰ گرم کربوهیدرات و ۷۵ گرم پروتئین است.

مقدار پروتئین در رژیم کتوژنیک در مقایسه با سایر رژیم‌های کم کربوهیدرات با پروتئین بالا در حد متوسط ​​است، زیرا خوردن بیش از حد پروتئین می‌تواند از کتوز جلوگیری کند. اسید‌های آمینه موجود در پروتئین را می‌توان به گلوکز تبدیل کرد، بنابراین یک رژیم کتوژنیک پروتئین کافی برای حفظ توده بدون چربی بدن از جمله عضلات را مشخص می‌کند، اما همچنان باعث کتوز می‌شود.

نسخه‌های زیادی از رژیم‌های کتوژنیک وجود دارد، اما همه غذا‌های غنی از کربوهیدرات را ممنوع می‌کنند. این غذا‌ها شامل نشاسته از غلات تصفیه شده و غلات کامل مانند نان، غلات، پاستا، برنج و کلوچه. سیب زمینی، ذرت و سایر سبزیجات نشاسته‌ای و آب میوه‌ها و لوبیا، حبوبات و بیشتر میوه‌ها هستند.

بیشتر برنامه‌های کتوژنیک غذا‌های حاوی چربی اشباع بالا مانند تکه‌های چرب گوشت، گوشت‌های فرآوری شده، کره و همچنین منابع چربی‌های غیراشباع مانند آجیل، دانه ها، آووکادو، روغن‌های گیاهی و ماهی‌های روغنی را در برمی گیرند.

تحقیقات تاکنون نشان داده شده است که رژیم کتوژنیک در کوتاه مدت تغییرات متابولیکی مفیدی مانند مقاومت به انسولین، فشار خون بالا، و کلسترول و تری گلیسیرید بالا همراه با کاهش وزن ایجاد می‌کند.

اثر سیر کننده رژیم کتوژنیک همراه با کاهش

حال پرسش اصلی این است که آیا رژیم کتوژنیک مضراتی هم برای بدن دارد؟ دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت به این پرسش چنین پاسخ داده است:

میل به غذا به دلیل محتوای چربی زیاد رژیم کتوژنیک و کاهش هورمون‌های محرک اشتها، مانند انسولین و گرلین، هنگام خوردن مقادیر محدود کربوهیدرات است؛ برخی از عوارض جانبی منفی رژیم کتوژنیک طولانی مدت شامل افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه و پوکی استخوان، افزایش سطح اسید اوریک خون (یک عامل خطر برای نقرس) است.

اگر انواع غذا‌های توصیه شده در رژیم کتوژنیک گنجانده نشود، ممکن است کمبود مواد مغذی احتمالی ایجاد شود. باید روزانه انواع گوشت، ماهی، سبزیجات، میوه‌ها، آجیل و دانه‌های مجاز را برای اطمینان از دریافت کافی فیبر، ویتامین B و مواد معدنی (آهن، منیزیم، روی) – مواد مغذی که معمولاً در غذا‌هایی مانند غلات کامل یافت می‌شوند- در برنامه غذایی گنجاند.

تحقیقات موجود در مورد رژیم کتوژنیک برای کاهش وزن هنوز محدود است. بیشتر مطالعات تاکنون تعداد کمی از شرکت کنندگان داشته اند و مدت آن هم کوتاه مدت (۱۲ هفته یا کمتر) بوده و شامل گروه‌های کنترل نشده اند.

رژیم کتوژنیک فواید کوتاه مدتی از جمله کاهش وزن و بهبود کلسترول تام، قند خون و فشار خون در برخی افراد دارد. با این حال، این اثرات پس از یک سال در مقایسه با اثرات رژیم‌های کاهش وزن معمولی تفاوت معنی داری ندارند.

حذف چندین گروه غذایی و احتمال بروز علائم ناخوشایند ممکن است پیروی از آن‌ها را دشوار کند. تاکید بر غذا‌های سرشار از چربی اشباع شده همچنین با توصیه‌های دستورالعمل‌های غذایی برای آمریکایی‌ها و انجمن قلب آمریکا در تضاد است و ممکن است اثرات نامطلوبی بر کلسترول LDL خون داشته باشد. با این حال، می‌توان رژیم غذایی را با تاکید بر غذا‌های کم چربی اشباع شده مانند روغن زیتون، آووکادو، آجیل، دانه‌ها و ماهی‌های چرب اصلاح کرد.

در مجموع این نکته را نباید فراموش کرد که رژیم کتوژنیک ممکن است برای برخی از افرادی که در کاهش وزن با روش‌های دیگر با شکست مواجه شده اند، گزینه‌ای مناسبی باشد. نسبت دقیق چربی، کربوهیدرات و پروتئینی که برای دستیابی به مزایای سلامتی در بین افراد به دلیل ساختار ژنتیکی و ترکیب بدن آن‌ها متفاوت است. بنابراین، اگر فردی تصمیم به شروع رژیم کتوژنیک دارد، توصیه می‌شود با پزشک و متخصص تغذیه مشورت کند تا پس از شروع رژیم، هرگونه تغییر بیوشیمیایی را از نزدیک تحت نظر داشته باشد و از یک برنامه غذایی متناسب با شرایط سلامتی موجود پیروی کند.

کمبود‌های تغذیه‌ای یا سایر عوارض سلامتی. یک متخصص تغذیه همچنین ممکن است راهنمایی‌هایی را در مورد معرفی مجدد کربوهیدرات‌ها به رژیم غذایی پس از کاهش وزن ارائه دهد.

به طور کلی رژیم غذایی با کربوهیدرات اصلاح شده با پیروی از بشقاب غذای سالم ممکن است فواید سلامتی و کاهش وزن کافی را در جمعیت عمومی ایجاد کند.

منبع: ایرنا