خبر: پدر؛ عنصری دراماتیک که هیچ‌گاه در سینما کلیشه‌ای نشد

مقام پدر به‌واسطه جایگاه اجتماعی متفاوتی که دارد، همواره موردتوجه فیلمنامه‌نویسان بوده است. به همین علت، پرتره‌ای که از پدر در سینمای ایران ترسیم شده، شمول بصری و محتوایی گسترده‌ای را رقم می‌زند؛ از پدر ساده‌زیست و سنتی گرفته تا پدر مدرن و انتلکتوئل؛ همه، نمایندگان بسیاری در تولیدات سینمایی پیش و پس از انقلاب دارند. به همین دلیل، مقام پدر به شکلی مستقیم و غیرمستقیم، در صد‌ها تولید تاریخ سینمای ایران مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.

این گستره مفهومی سبب شده تا امروز، با کلاژ وسیعی از پدرانگی در سینمای ایران مواجه باشیم. پدری که گاه در مقام کمیک، قصد خنداندن مخاطبش را داشته و گاه در سیر اجتماعی خانواده‌اش، ترسیم‌گر موقعیتی متفاوت برآمده. گاهی تصویرش در گونه دفاع مقدس و مقاومت مورد بهره‌برداری قرار گرفته و گاه به‌عنوان یکی از ستون‌های سینمای کودک مطرح بوده است. در تمام این تصویرگری‌ها، مخاطب با شمه‌ای از مسئولیت و دنیای پدرانه مواجه شده که با توجه به ژرفای این بستر، ایده‌پردازی‌های متفاوتی را شاهد بوده است.

این امکان، چنین فرصتی را فراهم کرده تا برخلاف دنیای مادران که عموما با یک دلسوزی و ترحم کلیشه‌ای همراه است، تصویر سینمایی پدر با تنوع بیشتری همراه باشد و چندان دچار کلیشه‌های رایج نشود؛ بنابراین این چشمه روایی، مستعد آن است که همواره تصاویر ناب و تاثیرگذاری از پدر را به روی پرده آورده و مخاطبش را تحت‌تاثیر قرار دهد.

یک موقعیت منحصری که مقام پدر در روایت‌های سینمایی خود دارد، انعطاف ذاتی آن است که به تمام جریان‌های فکری اجازه می‌دهد تا بهره‌برداری‌های موردنظرشان را از چنین تیپی به عمل بیاورند. شخصیت پدر، برخلاف مادر و دختر، هیچ‌گاه به آوردگاهی در جهت بهره‌برداری‌های سیاسی تبدیل نشد. شاخصه‌های فیزیولوژیک، تیپیکال و روانشناختی پدر، هیچ‌گاه اجازه سوءاستفاده‌های این‌چنینی را به جریان‌های فکری نداد و درست به همین دلیل است که از راست‌ترین نگاه سیاسی تا چپ‌ترین آنها، بهره‌برداری‌هایی انسانی از مقام پدر به عمل آورده و این مقام را به اهرمی در جهت تبدیل شدن به یک بیانیه سیاسی را تبدیل نکرده‌اند.

ازقضا، پدر در بسیاری از موقعیت‌های روایی، نقش سازنده و تلطیف‌کننده فضا را داشته که از افراطی‌گری اعضای خانواده اجتناب ورزیده و خواسته تا بار مسئولیت خود را بر مداری از اخلاق، بر زمین بگذارد. مدل‌های مختلفی که می‌توان برای این مسئولیت‌پذیری تعریف کرد سبب دور ماندن مقام پدر از آسیب کلیشه شده و درست به همین دلیل است که سینمای ایران شاهد پدرانگی‌های متفاوتی در ادوار مختلف بوده است.

سینمای ایران، در تمام دوران‌ها، ادای دینی تمام‌قد به پدران این سرزمین داشته است و توانسته لحظات بکر و تاثیرگذاری از مواجهه این مقام با موقعیت‌های مختلف پدید آورد. پدر برای سینمای ایران در مقام چشمه جوشنده‌ای است که در هر بار روایت، با جریانی جدید تعریف می‌شود و چیزی به حافظه تاریخی سینمادوستان می‌افزاید. همین الان چشمتان را ببیندید و به پدران سینمایی که به حافظه‌تان خطور می‌کنند، فکر کنید. می‌بینید چقدر تصویر سینمایی از پدر در جلوی دیدگان شما رژه می‌روند.

منبع: ایرنا