خشونت خانوادگی از پیچیدهترین پروندههای کیفری است و برخلاف تصور رایج، همیشه یک «اختلاف خانوادگی» ساده نیست. قانون میان مشاجره معمولی و رفتار آسیبزننده تمایز قائل است. معیار تشخیص جرم، اثر رفتار است: اگر رفتار موجب آسیب، ترس، تهدید، محدودیت غیرقانونی یا تعرض به حقوق فرد شود، جرم محسوب میشود؛ حتی اگر میان اعضای خانواده اتفاق افتاده باشد.
۲. مصادیق رایج خشونت خانوادگی
خشونت میتواند جسمی، روانی یا مالی باشد. از مهمترین مصادیق قانونی آن میتوان به ضربوجرح، تهدید، توهین شدید، آزار روانی، پیامهای تهدیدآمیز، تخریب وسایل، گرفتن یا شکستن تلفن همراه، محدود کردن خروج، حبس در خانه، ضبط مدارک یا پول اشاره کرد. هر یک از این موارد میتواند پایه طرح شکایت کیفری باشد.
۳. ادله لازم برای اثبات خشونت
اثبات خشونت خانوادگی معمولاً بر پایه مجموعهای از ادله انجام میشود که شامل موارد زیر است:
- گزارش پزشکی قانونی (ثبت نوع و زمان تقریبی جراحت)
- پیامها، چتها و اسکرینشاتهای تهدیدآمیز
- شهادت همسایگان یا نزدیکان
- تماسهای ثبتشده با پلیس یا اورژانس اجتماعی
- عکس و فیلم از جراحت یا خسارت
- گزارش کلانتری یا ادله دیجیتال (صدا، لوکیشن و…)
مراجعه فوری به پزشکی قانونی، بهویژه در ۲۴ ساعت نخست، از مهمترین عوامل موفقیت پرونده است.
۴. روند رسیدگی کیفری به خشونت خانوادگی
روند پیگیری با تماس با پلیس یا ثبت گزارش اولیه آغاز میشود. پس از آن، مراجعه به پزشکی قانونی و ثبت شکایت در دادسرا انجام میگیرد. بازپرس با بررسی گفتههای طرفین، ادله، شهادتها و بررسی تلفن همراه یا پیامها، تحقیقات را تکمیل میکند. سپس تصمیم میگیرد پرونده را به دادگاه کیفری ارسال کند یا قرار منع تعقیب صادر شود.
۵. دلایل عدم موفقیت بسیاری از پروندهها
پروندههای جرایم خانوادگی معمولاً به دلایلی مانند ادله ناکافی، پاک کردن پیامها، مراجعه دیرهنگام به پزشکی قانونی و روایتهای متناقض به نتیجه نمیرسند. دادگاه به هماهنگی ادعا با ادله و «الگوی رفتاری» توجه ویژه دارد.
۶. تفاوت خشونت جسمی و روانی در روند اثبات
در خشونت جسمی، گواهی پزشکی قانونی، عکس و گزارش پلیس نقش محوری دارند.
در خشونت روانی، پیامها، تماسها، صداهای ضبطشده، شهادتها و رفتار تکرارشونده اهمیت بیشتری دارند.
۸. نقش وکیل و اهمیت مدیریت ادله
با توجه به چندلایه بودن این پروندهها، نقش وکیل در تنظیم روایت بدون تناقض، اولویتبندی ادله، درخواست کارشناسی و جلوگیری از صدور قرار منع تعقیب بسیار مهم است.