قبل از اینکه به این مطلب بپردازیم که چه آرایی قابل فرجام خواهی نیستند ، به این موضوع می پردازیم که فرجام خواهی چیست ؟ و تحت چه شرایطی باید فرجام خواهی انجام بشود ؟

به طور کلی فرجام خواهی یعنی درخواست از دیوان عالی کشور مبنی بر اینکه رای صادره از دادگاه بر طبق قانون و شرع صادرشده یا خیر .

پس با توجه به تعریف فوق ، دیوان عالی کشور فقط از نظر شکلی بررسی می کند که رای صادره از دادگاه ایرادی نداشته باشد .

اگر چنانچه رای صادره از دادگاه مشکلی از بابت مغایرت با قانون و یا مشکل دیگری داشت خود دیوان شخصا وارد ماهیت دعوا نشده و بررسی نمی کند بلکه پرونده را به دادگاه همعرض دادگاه صادر کننده رای خواهد فرستاد.

آرای غیر قابل فرجام کدامند؟

طبق صحبت های وکیل دیوان عالی سایت حقوقی vakilgostar.com به طور کلی احکام صادره در دعاوی مالی که از دادگاه تجدید نظر صادر شده باشد به هیچ وجه قابل فرجام خواهی نمی باشند. منظور از احکام مالی ، احکامی است که نتیجه آن یک مال یا اثر مالی باشد مانند انتقال یک آپارتمان .

احکامی که از دادگاه بدوی صادر می شود چنانچه خواسته آن بیش از 20 میلیون ریال نباشد قابل فرجام خواهی نمی باشد.

برای مثال فرض کنید دادگاه بدوی برای دعوایی که خواسته آن مطالبه وجه به مبلغ 1 میلیون تومان می باشد رایی صادر کرده که در زمان مورد نظر تجدید نظر خواهی هم نشده باشد ، در این صورت پس از انقضای زمان تجدید نظر خواهی این رای قابل فرجام خواهی نخواهد بود چون خواسته آن از 20 میلیون ریال بیشتر نیست.

همچنین قرارهایی که اصل دعوای آن ها قابل فرجام خواهی نمی باشد هم قابل فرجام خواهی نمی باشند.

احکام مستند به اقرار قاطع در دادگاه

اقرار هایی که قاطع در دعوا می باشند یعنی دعوای مطروحه را قطع کرده و باعث صدور حکم یا قرار می شوند ، قابل فرجام خواهی نمی باشند .

البته اگر اقرار در دادگاه قاطع باشد در صورتی که فرجام خواه ادعای عدم صلاحیت دادگاه یا قاضی صادر کننده رای داشته باشد با مسامحه نسبت به تبصره ماده 331 آیین دادرسی مدنی رای صادره قابل فرجام خواهی می باشد.

احکام مستند به نظریه کارشناس

چنانچه طرفین دعوا به طور کتبی نظر کارشناس را فصل الختام دعوا قرار داده باشند ، نظر کارشناس در هر صورت منجر به صدور رای و رای صادره قابل فرجام خواهی نمی باشد .

به عبارت دیگر اگر دو طرف یک پرونده ، به طور کتبی امضا بزنند که هر نظری کارشناس داده ما قبول می کنیم و اعتراضی نداریم و فرجام خواهی نمی کنیم ، پس از نظر کارشناس دیگر ادعای فرجام خواهی از آنان پذیرفته نخواهد بود .

احکام مستند به سوگند قاطع دعوا

قبل از پرداختن به فرجام خواهی یا عدم فرجام خواهی احکام مستند به سوگند ، به اقسام مختلف سوگند خواهیم پرداخت .

در قانون سه نوع سوگند داریم :

سوگند بتی : چنانچه خواهان هیچ گونه بینه و شواهد و سندی مبنی بر ادعای خودش نداشته باشد ، کسی که طرف دعوا هست هم منکر ادعای خواهان شود ، با یک قسم از طرف خوانده ادعای خواهان ساقط خواهد شد .

سوگند تکمیلی : در دعاوی مالی چنانچه خواهان به تعداد کافی شاهد نداشته باشد می تواند از قسم به همراه شاهد هم استفاده نماید .

سوگند استظهاری : اگر خوانده فوت کرده باشد ، خواهان علاوه بر ادله ای که می آورد باید قسم هم یاد کند .

در بین اقسام مختلف سوگندهایی که در فوق نام برده شده ، تنها سوگند بتی هست که قابل فرجام خواهی نمی باشد و ما بقی سوگند ها قابل فرجام خواهی می باشند .

احکامی که حق فرجام خواهی نسبت به آن ها ساقط گردیده

اگر طرفین یک دعوا حق فرجام خواهی خود را طبق قراردادی ساقط کرده باشند ، دیگر امکان فرجام خواهی توسط آن ها وجود نخواهد داشت و در زمره آرای غیر قابل فرجام قرار خواهند گرفت

البته با وحدت ملاک از ماده 333 در صورتی که ادعای عدم صلاحیت قاضی یا دادگاه صادر کننده رای شود ، می توان گفت در این شرایط رای یا حکم صادره قابل فرجام خواهی می باشد.

نکات کلیدی و توصیه های عملی درباره فرجام خواهی

۱. اهمیت مشاوره حقوقی پیش از اقدام به فرجام خواهی

فرجام خواهی آخرین مرحله ی اعتراض به آرای قضایی است و امکان اصلاح اشتباهات شکلی یا قانونی در این مرحله محدود است. به همین دلیل توصیه می شود قبل از تنظیم دادخواست فرجام خواهی، حتماً از مشاوره ی یک وکیل باتجربه بهره مند شوید تا بررسی کند آیا رای مورد نظر شما اصولاً قابلیت فرجام خواهی دارد یا خیر و آیا طرح فرجام خواهی راهکاری موثر در پرونده شما خواهد بود.

۲. مهلت فرجام خواهی

مطابق مقررات آیین دادرسی مدنی، مدت زمان فرجام خواهی معمولا بیست روز از تاریخ ابلاغ رای است. اگر این فرصت از دست برود، رای قطعی شده و امکان طرح فرجام خواهی از بین می رود؛ بنابراین توجه به مهلت های قانونی برای حفظ حقوق بسیار ضروری است.

۳. اهمیت تعیین دقیق نوع رای

گاهی تشخیص اینکه رای صادرشده از نوع قابل فرجام است یا خیر، نیازمند تحلیل تخصصی است؛ چون برخی آرای دادگاه ماهیتی ترکیبی دارند (مثلاً بخشی مالی و بخشی غیرمالی). در این شرایط باید با دقت بررسی شود کدام بخش رای قابل فرجام است و کدام بخش نه، تا از اشتباه جلوگیری شود.

جمع بندی

همان گونه که بیان شد، فرجام خواهی یک راهکار فوق العاده و استثنایی در نظام قضایی ایران است که صرفاً نسبت به برخی آراء و تحت شرایط مشخص پذیرفته می شود. تشخیص قابل فرجام بودن یا نبودن هر رای، نیازمند بررسی دقیق پرونده و آگاهی از مواد قانونی مرتبط است. بنابراین پیش از هر اقدامی برای طرح فرجام خواهی، توصیه می شود با یک وکیل متخصص مشورت نمایید تا از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری شود و بهترین تصمیم حقوقی اتخاذ گردد.